”Kumani Bank” adıyla da bilinen çamur volkanları, su yüzeyinde kısa sürede ada oluşmasına neden olabilir. ”Hayalet ada” şeklinde tanımlanabilen bu doğa olayına özellikle İtalya, Japonya ve Azerbaycan gibi tektonik ülkelerde rastlanır. Daha önce Hazar Denizi yüzeyinde de ortaya çıkan Kumani Bank, jeologları bile heyecanlandırmıştı. Peki bu çamur volkanları nasıl oluşur?
Dünya üzerinde volkanlar, kırmızı ve gri olmak üzere iki ana grupta incelenir. Kırmızı volkanlar, lavların akışkanlığı nedeniyle sürekli aktifken; gri volkanlar, daha patlayıcı türdeki volkanlar arasında yer alır. Gri volkanlara Washington’daki St. Helens Dağı örnek gösterilebilir. Bazı gezegen uydularında sıvı su, amonyak ve hidrokarbonlar püskürten “kriyovolkanlar” da bulunur. Ancak, bu volkanik etkinlikler arasında çamur volkanları, en hafif ve sakin olanlarıdır. Çamur volkanları Kuzey Amerika’da nadiren görülseler de, İtalya, Japonya, Trinidad ve Azerbaycan gibi tektonik plaka sınırlarına yakın bölgelerde daha yaygındır.Çamur volkanları genelde sakin bir şekilde patlar ancak büyük bir yıkım gücüne sahiptirler. Çamur, gaz ve sıvılardan oluşan bu püskürmeler, yerin derinliklerinde basınç birikmesi sonucu meydana gelir. Yer kabuğunda bir “delik” oluştuğunda, bu basınç hızla dışarı çıkarak patlamalara yol açar. Teksas Üniversitesi’nden jeolog Michael Hudec, bu durumu, içinde hava bulunan bir araba lastiğine benzetiyor. Hudec, lastiğin sağlam olduğu sürece içindeki havanın güvenle tutulduğunu fakat lastik patladığında havanın hızla dışarı çıkmaya başladığını ifade ediyor.Adelaide Üniversitesi’nden jeolog Mark Tingay, 2014 yılında Kumani Bank adlı çamur volkanının “hayalet ada” şeklinde beliren görüntülerini paylaştı. Hazar Denizi’nde, Azerbaycan’ın doğu kıyısından yaklaşık 25 kilometre açıkta bulunan bu volkan, uydu görüntülerine göre Ocak ile Şubat 2023 arasında ortaya çıkmış olabilir.Kumani Bank, normalde deniz seviyesinin birkaç metre altında bulunur ancak şiddetli bir patlama sırasında zirvesi yüzeye çıkacak kadar büyük bir malzeme püskürebilir. Bu patlamalar kısa sürse de son derece güçlüdür ve Azerbaycan’daki patlamalar, genellikle alev sütunlarıyla ilişkilendirilir.NASA, geçtiğimiz hafta Kumani Bank’ın gelişimini gösteren uydu görüntülerini paylaştı. OLI-2, Landsat 8 ve Landsat 9 uyduları, Kumani Bank’ın 2023 başında su yüzeyine çıkarak 400 metreye kadar genişlediğini ve 2024’ün sonlarına doğru kaybolduğunu gösterdi. Daha önce kaydedilen verilere göre, Kumani Bank’ta en büyük patlama 1950’de gerçekleşmişti ve bu patlama, 700 metre genişliğinde, 6 metre yüksekliğinde bir ada oluşturmuştu.Jeolog Mark Tingay, şaşırtıcı doğa olayı hakkında ”Yaklaşık 400 metre genişliğinde bir adanın birkaç saat içinde ortaya çıkması gerçekten şaşırtıcı. Birçok balıkçı, ‘Dün burada bir ada yoktu’ diye hayret edebilir çünkü bir anda 10 hektarlık bir ada belirebiliyor” ifadelerini kullandı.